Dolandırıcılar yaşlı aile üyelerini nasıl kandırıyor?

Açık iletişim ile etkili davranışsal ve teknik önlemleri birleştiren aileler, dolandırıcılar karşısındaki riski önemli ölçüde azaltabilir

Mağdurlara ciddi maddi ve manevi zararlar verebilen dolandırıcılıktan bahsederken abartmıyoruz. Bunun giderek daha belirgin hâle geldiği alanlardan biri, her yıl çeşitli çevrimiçi dolandırıcılık türleri nedeniyle kaybedilen para miktarının keskin bir şekilde artmasıyla birlikte yaşlılara yönelik yapılan dolandırıcılıktır. 

FBI’ın İnternet Suçları Merkezi’ne göre, yalnızca 2024 yılında, 60 yaş üstü Amerikalılar çevrimiçi dolandırıcılık nedeniyle yaklaşık 4,9 milyar dolarlık kayıp bildirdi. Bu rakam, bir önceki yıla göre %43’lük bir artışa ve 2020’ye göre beş kat artışa tekabül ediyor. Yaşlılara yönelik dolandırıcılık nedeniyle ortalama kayıp 83.000 dolarken tüm yaş gruplarında bu rakam 19.000 dolardı.

Bu rakamların arkasında, yıllarca biriktirdikleri birikimlerini yanlış bir güvenle bir anda kaybeden ve refahları ve mali güvenlikleri derinden sarsılan bireyler ve aileler var. Yaşlıları hedef alan dolandırıcılıkların boyutu, ailelerin dikkatini çekmeli ve birlikte mücadele etmelerini sağlamalıdır. 

Ancak belirsiz uyarılar yeterli değildir. Etkili koruma, sürekli aile iletişimi, insani ve teknik kontroller ve bir sorun çıktığında uygulanacak net bir çözüm planını bir araya getirir. Ebeveynlerimizin ve büyükanne ve büyükbabalarımızın birikimlerini dolandırıcılardan korumak için neler yapabileceğimizi değerlendirme zamanı.

Kaynak: IC3

Dolandırıcılar neden yaşlıları hedef alır?

Dolandırıcılar rasyonel aktörlerdir: Kâr ve düşük sürtünme peşindedirler. Yaşlılar, birbiriyle kesişen birkaç nedenden dolayı cazip hedeflerdir:

• Fonlara erişim: Birçok yaşlı, dolandırıcıların kolay av olarak gördüğü nakit tasarrufları, emeklilik hesapları veya diğer istikrarlı servet kaynaklarına sahiptir.
• Otoriteye güven: Güven ve otoriteye ilişkin nesiller boyu süregelen alışkanlıklar, bazı yaşlıları “resmî” gibi görünen telefonlara veya mektuplara daha duyarlı hâle getirir. Birçok yaşlı, “banka” veya “vergi dairesi”nden gelen bir telefonu sorgulamaya pek yanaşmaz.
• Yalnızlık: Sosyal izolasyon, flört dolandırıcılığı gibi ilişki temelli dolandırıcılıkların yıkıcı bir etkiye sahip olmasını sağlayabilir. 
• Bilişsel aşırı yük ve dijital yorgunluk: Birçok yaşlı (dürüst olalım; sadece onlar değil) düzinelerce çevrimiçi hesabı yönetmekte zorlanır. Bu da onları “yardımcı” pop-up’lara veya acil telefon aramalarına daha yatkın hâle getirir.
• Teknoloji uçurumu: Birçok yaşlı, eski cihazlar ve güncel olmayan yazılımlar kullanır. Tüm hesaplarında aynı parolaları kullanır ve diğer herkes gibi, genellikle gerçeği sahteden ayırt etmekte zorlanır. 

Bunların tümü, saldırganların işini kolaylaştırabilecek temel koşullardır. Ayrıca becerikli saldırganlar, yeraltı forumlarında bulunan büyük çaplı ele geçirilmiş kimlik bilgileri veri tabanlarından yapay zekâ destekli ses klonlamaya kadar planlarının “inandırıcılığını” artırmak için kullandıkları kullanışlı araçlara sahiptir. 

Dolandırıcıların oyun kitapları

İşte yaşlıları hedef alan dolandırıcıların büyük kazanç elde ettiği birkaç yöntem:

Oltalama dolandırıcılığı

Dolandırıcılar, IRS, Medicare veya banka temsilcileri gibi davranarak cezaları önlemek veya hesapları “kilidini açmak” için ödeme talep edebilirler. Bu dolandırıcılık yöntemleri genellikle kurbanları, meşru kuruluşlara ait olanlara benzeyen web sitelerine giriş bilgilerini girmelerine veya diğer hassas bilgileri açıklamalarına zorlar.

Teknik destek dolandırıcılığı

Bilgisayar ekranında bir uyarı penceresi açılır veya bir telefon görüşmesi yapılır ve cihazınızın kötü amaçlı yazılım tarafından ele geçirildiği iddia edilir. “Destek” temsilcisi sizi uzaktan erişim izni vermeye ikna eder, ardından banka bilgilerinizi çalar veya cihazınıza bilgi hırsızlığı amaçlı kötü amaçlı yazılım yükler.

Sahte uyarı

Romantik dolandırıcılık

Dolandırıcılar, haftalar veya aylar süren bir süre boyunca “hedefleri” ile ilişkiler kurar, onların güvenini kazanır ve ardından uydurma bir acil durum için büyük miktarda havale talep eder. 

Büyükanne-büyükbaba dolandırıcılığı

Arayan kişi, sevdiğiniz birinin başının dertte olduğunu ve acilen para transferine ihtiyaç duyduğunu iddia eder. Talep duygulara hitap ettiğinden kurbanlar genellikle doğrulama aşamasını atlar ve talebi yerine getirir, istenen parayı banka havalesi, hediye kartı veya para transferi uygulamaları yoluyla gönderir. Bu yöntemler genellikle geri alınamaz.

Yatırım dolandırıcılığı

Dolandırıcılar, tanınmış kişilerin uydurma onaylarını kullanarak kripto planları veya yüksek getirili “özel” teklifler gibi sahte yatırımlar satarlar.

Sahte planlarında giderek daha fazla deepfake teknolojisini kullandıklarından başkalarının seslerini kopyalayabilir veya aile üyeleri veya güvenilir kamuoyunda tanınmış kişilerin yer aldığı gibi görünen videolar hazırlayabilirler, bu da birçok dolandırıcılık planını endişe verici derecede gerçekçi hâle getirir.

Dolandırıcılar nasıl konuşma başlatıyor?

Dolandırıcıların, insanları harekete geçmeye ikna etmek için aciliyet, otorite ve kıtlık hissi uyandırdığı uzun zamandır bilinmektedir. Anlık bir karar hatası, bilişsel aşırı yükleme, stres ve uyku yoksunluğu bile dolandırıcılıklara karşı duyarlılığımızı artırabilir, bu da nihayetinde önlemenin en azından teknolojik olduğu kadar davranışsal da olmasının nedenidir.

Açık ve utanç duymadan iletişim kurmak, önemli bir savunma katmanı oluşturabilir. Empatiyle başlayın ve dolandırıcıların duyguları nasıl manipüle ettiğini açıklayın – 30’lu ve 40’lı yaşlarındaki teknoloji meraklılarını bile kandırabiliyorlarsa herkes kurban olabilir.

Ya da bir hikâye paylaşın: “Bir arkadaşım, torununun sesi gibi gelen bir sesi duyduktan sonra neredeyse bir ton para havale edecekti. Bunun bir dolandırıcılık olduğu ortaya çıktı. Para göndermeden önce her zaman iki kez kontrol edeceğimiz bir aile kuralı koymak iyi olabilir.” Diğer bir deyişle en az bir aile üyesinin herhangi bir finansal talep için başvurulacak “doğrulama arkadaşı” olması için “duraklat ve doğrula” temelli basit bir plan uygulama düşünülebilir.

Ayrıca ebeveynlerinizin veya büyükanne ve büyükbabanızın bankası yaşlı müşteriler için özel korumalar sunuyorsa bunları kullanın. Bunlar, bazı işlem türleri için doğrulama aramaları, yeni alacaklılara sınırlamalar veya büyük havale işlemlerinde bekletme ve belirli bir eşiğin üzerindeki tüm transferler için büyükanne ve büyükbabaya ve güvenilir bir aile üyesine gönderilen uyarılar olabilir.

Temel cihaz ve hesap siber hijyeni

Yukarıdaki adımlar, yaygın olarak istismar edilen teknolojik boşlukları kapatabilecek önlemlerle birleştirildiğinde en iyi sonucu verir. Yaşlı akrabalarınızın şunları yaptığından emin olun:

• Özellikle değerli olan her çevrimiçi hesap için (ör. bankacılık, e-posta ve sosyal medya) güçlü ve benzersiz bir parola oluşturmak ve saklamak için bir parola yöneticisi kullanıyor olmaları
• Aynı zamanda, mümkün olduğunca iki faktörlü kimlik doğrulamayı etkinleştirmeleri, ideal olarak SMS mesajları yerine bir mobil kimlik doğrulama uygulaması veya hatta bir donanım anahtarı kullanmaları,
• Uygun olduğu şekilde, telefon operatörlerinden temin edilebilen güvenlik araçları veya önlemleri kullanarak pop-up’ları ve otomatik aramaları engellemeleri,
• Tüm cihazlar, özellikle telefonlar, tabletler ve bilgisayarlar için otomatik güncellemeleri etkinleştirmeleri,
• Akrabalarınıza, istenmeyen mesajlardaki ekleri indirmemelerini veya bağlantılara tıklamamalarını hatırlatın – şüphe duyduklarında ESET’in ücretsiz, kullanımı kolay bağlantı denetleyicisini kullanabilirler,
• Tüm cihazlarına saygın bir güvenlik yazılımı yüklemeleri. 

Bu adımları ebeveyniniz veya büyükanne/büyükbabanızla birlikte gözden geçirin ve açık (ve gerekirse yazılı) talimatlar bırakın. 

Dolandırıcılar karşısında kötü senaryo

Hız genellikle çok önemlidir. Ne kadar çabuk harekete geçerseniz parayı geri alma veya en azından daha fazla hırsızlığı durdurma şansınız o kadar artar. Ebeveyniniz veya büyükanneniz/büyükbabanız mağdur olursa:

• Havale işlemlerini derhal dondurun: Akrabalarınızın bankasının “bilgilendirildiğinden” emin olun, böylece dışarıya yapılan havale işlemlerini durdurabilir.
• Her şeyi belgelendirin: Dolandırıcılıkla ilgili telefon numaralarını, e-postaları veya ekran görüntülerini kaydedin.
• Bildirin: Emniyet Genel Müdürlüğü’nün Siber Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı veya E-Devlet üzerinden yine Emniyet Genel Müdürlüğü’nün “Siber Suç İhbar” hizmeti aracılığıyla şikâyette bulunun.
• Krediyi dondurun: (Büyük)annenizin veya (büyük)babanızın adına yeni kredi hesapları açılmasını önlemek için krediyi dondurun.
• Akrabalarınıza duygusal destek sağlayın: Onları suçlamak yerine, bir suçun kurbanı olduklarını hatırlatın. Utanç, insanları sessiz kalmaya zorlar ve bu da sonuçta dolandırıcıların işine yarar.

Son düşünceler

Uzun vadeli huzur için (büyük)annenizin veya babanızın sosyal güvenlik numarası veya giriş bilgileri karanlık web’de ortaya çıkarsa sizi uyaran kimlik izleme hizmetlerini de değerlendirin. Banka bakiyelerini gözden geçirmeyi, işlemleri denetlemeyi ve hesap güvenlik ayarlarını düzenli olarak gözden geçirmeyi içeren bir rutin oluşturun. Sonuçta önleme bir alışkanlıktır.

Son olarak, yaşlıları hedef alan dolandırıcılıkların maliyeti, sıklığı ve karmaşıklığı artmaktadır. Ancak açık iletişim ile etkili davranışsal ve teknik önlemleri birleştiren aileler, bu riski önemli ölçüde azaltabilirler. Bu önlemleri alırsanız suçluların (büyük)annenizin ve (büyük)babanızın hayat boyu biriktirdikleri birikimlerini kendi kazançlarına dönüştürmelerini çok daha zor hâle getirebilirsiniz.